Relacja z wyjazdu studyjnego 2025

Historyczne miejsca XX i XXI wieku

31 sierpnia 鈥 7 wrze艣nia 2025 r.

W niedziel臋, 31 sierpnia 2025 r., niemal 40 uczestnik贸w wyruszy艂o z wielkim oczekiwaniem w podr贸偶 na 艢l膮sk. Tak pe艂en autobus nie by艂 ju偶 od dawna 鈥 a nastroje w艣r贸d uczestniczek i uczestnik贸w od pocz膮tku by艂y znakomite. Przez Wadersloh, Erfurt i Drezno prowadzi艂a trasa do g贸rno艣l膮skiego okr臋gu przemys艂owego, gdzie po d艂ugim, lecz przyjemnym dniu podr贸偶y dotarli艣my do hotelu Diament w Chorzowie (K枚nigsh眉tte). Ju偶 podczas wsp贸lnej kolacji sta艂o si臋 jasne: ta wyprawa b臋dzie wyj膮tkowa.

Pierwszy pe艂ny dzie艅 podr贸偶y up艂yn膮艂 pod znakiem industrializacji G贸rnego 艢l膮ska. Po obfitym 艣niadaniu odwiedzili艣my G贸rno艣l膮ski Park Etnograficzny, imponuj膮cy skansen, kt贸ry obrazowo pokazuje, jak wygl膮da艂o 偶ycie w regionie przed przemianami przemys艂owymi. Nast臋pnie zwiedzali艣my Chorz贸w (K枚nigsh眉tte) i Zabrze (Hindenburg) z ich licznymi zabytkowymi budowlami 鈥 w tym ko艣ci贸艂 艣w. J贸zefa oraz charakterystyczn膮 wie偶臋 ci艣nie艅 z lat 1909/10. Szczeg贸ln膮 atrakcj膮 by艂a popo艂udniowa przeja偶d偶ka historyczn膮 G贸rno艣l膮sk膮 Kolej膮 W膮skotorow膮, prowadzon膮 przez prawdziwy parow贸z, z Bytomia (Beuthen) do Tarnowskich G贸r (Tarnowitz). Przy znakomitej pogodzie wszyscy cieszyli si臋 nostalgiczn膮 atmosfer膮 i malowniczymi widokami na 艣l膮ski krajobraz.

We wtorek program zaprowadzi艂 nas do politycznego i gospodarczego centrum regionu. W Radzionkowie (Radzionkau) odwiedzili艣my najpierw Centrum Dokumentacji Deportacji G贸rno艣l膮zak贸w do ZSRR w 1945 r., kt贸re na wielu z nas zrobi艂o ogromne wra偶enie. Nast臋pnie pojechali艣my do Katowic (Kattowitz), gdzie w planie by艂a wizyta w Panteonie G贸rno艣l膮skim. R贸wnie poruszaj膮cy by艂 post贸j przy miejscu pami臋ci kopalni 鈥濿ujek鈥, gdzie w 1981 r. podczas stanu wojennego zastrzelono dziewi臋ciu strajkuj膮cych g贸rnik贸w. Na zako艅czenie dnia w browarze w Tychach (Tichau) poznali艣my d艂ug膮 tradycj臋 艣l膮skiego piwowarstwa 鈥 oczywi艣cie nie mog艂o zabrakn膮膰 zwiedzania po艂膮czonego z degustacj膮.

艢roda up艂yn臋艂a pod znak polsko鈥憂iemieckiej historii konflikt贸w. Na G贸rze 艣w. Anny (Sankt Annaberg) zwiedzili艣my Muzeum Powsta艅 z lat 1919鈥1921 oraz monumentaln膮 Thingst盲tte z 1934 r. Wielu z nas u艣wiadomi艂o sobie tutaj, jak burzliwe by艂y dzieje 艢l膮ska w XX wieku. Po pobycie w imponuj膮cym zamku w Mosznej (Moschen), gdzie spacerowali艣my po rozleg艂ym parku, nast膮pi艂 szczeg贸lnie serdeczny punkt programu: w Biedrzychowicach (Friedersdorf) odwiedzili艣my Muzeum Mniejszo艣ci Niemieckiej i porozmawiali艣my z cz艂onkami HKKNOS oraz lokalnymi przedstawicielami Mniejszo艣ci Niemieckiej. Wsp贸lna kolacja w tamtejszym centrum spotka艅 by艂a okazj膮 do osobistych kontakt贸w i 偶ywych rozm贸w.

W czwartek kontynuowali艣my podr贸偶 na Dolny 艢l膮sk. Najpierw zwiedzili艣my Radiostacj臋 Gliwice (Gleiwitz), gdzie w 1939 r. upozorowany napad pos艂u偶y艂 jako pretekst do rozpocz臋cia II wojny 艣wiatowej. Wizyta by艂a zar贸wno pouczaj膮ca, jak i poruszaj膮ca. W Opolu (Oppeln), w Centrum Dokumentacyjno鈥慦ystawienniczym Niemc贸w w Polsce, poznali艣my obecn膮 sytuacj臋 kulturaln膮 i spo艂eczn膮 ludno艣ci pochodzenia niemieckiego. Po kr贸tkim wypadzie do Muzeum Porcelany w Tu艂owicach (Tillowitz) dotarli艣my wieczorem do Wroc艂awia (Breslau), naszego nowego miejsca zakwaterowania.

Kolejne dni po艣wi臋cili艣my historii Dolnego 艢l膮ska oraz nowoczesnemu rozwojowi urbanistycznemu Wroc艂awia (Breslau). W pi膮tek odwiedzili艣my by艂y ob贸z koncentracyjny w Rogo藕nicy (Gross鈥慠osen), miejsce pami臋ci, kt贸re poruszy艂o wszystkich do g艂臋bi. Nast臋pnie udali艣my si臋 do Starej Kopalni w Wa艂brzychu (Waldenburg), gdzie na w艂asnej sk贸rze poznali艣my histori臋 艣l膮skiego g贸rnictwa. Kolejnym punktem kulminacyjnym by艂a wizyta w maj膮tku w Krzy偶owej (Kreisau), miejscu pami臋ci o oporze Kr臋gu z Krzy偶owej skupionego wok贸艂 Helmutha Jamesa von Moltke 鈥 imponuj膮ce 艣wiadectwo odwagi cywilnej i pojednania.

W sobot臋 Wroc艂aw (Breslau) by艂 niestety spowity chmurami. Mimo to zwiedzili艣my Hal臋 Stulecia (1913), osiedle Werkbundu z 1929 roku oraz nowoczesny Sky Tower, z kt贸rego roztacza艂 si臋 wspania艂y widok na miasto. Spacer po centrum doprowadzi艂 nas do architektonicznych pere艂ek dwudziestolecia mi臋dzywojennego, w tym dawnego domu towarowego Wertheim (obecnie Renoma). Dzie艅 zako艅czy艂 si臋 na przytulnej star贸wce wsp贸ln膮 kolacj膮 鈥 udane zwie艅czenie pe艂nego wra偶e艅 tygodnia.

W niedzielny poranek nadszed艂 w ko艅cu czas po偶egnania. Po pe艂nym wra偶e艅 i doskonale zorganizowanym tygodniu wyruszyli艣my w drog臋 powrotn膮 do Niemiec 鈥 pe艂ni licznych wra偶e艅, nowych spostrze偶e艅 i pi臋knych wspomnie艅. Wszyscy uczestnicy byli zgodni: to by艂a wyprawa w pe艂ni udana! Pogoda dopisa艂a, atmosfera by艂a wspania艂a, a program zarazem urozmaicony i pouczaj膮cy. Na koniec panowa艂a pe艂na zgodno艣膰: kto by艂 z nami tym razem, koniecznie chce pojecha膰 tak偶e nast臋pnym razem.

 

Wyk艂ady Genealogia na 艢l膮sku

„Genealogia na 艢l膮sku – sytuacja 藕r贸d艂owa i mo偶liwo艣ci badawcze w archiwach pa艅stwowych i niepa艅stwowych”

w sobot臋 29 czerwca 2024 r. w centrum kulturalno-edukacyjnym HAUS SCHLESIEN w K枚nigswinter

Powy偶sze seminarium zosta艂o zorganizowane z ogromnym sukcesem. Wysokiej klasy prelegenci z Niemiec i Polski z absolutnie interesuj膮cymi prezentacjami, fenomenalny t艂umacz, kt贸ry jednocze艣nie t艂umaczy艂 wszystkie prezentacje na drugi j臋zyk oraz pe艂na sala seminaryjna z zainteresowanymi uczestnikami z ca艂ych Niemiec sprawi艂y, 偶e seminarium by艂o niezapomnianym wydarzeniem.
W odpowiedzi na liczne pro艣by zainteresowanych, kt贸rzy nie mogli przyby膰 do K枚nigswinter osobi艣cie, poni偶ej publikujemy prezentacje prelegent贸w, kt贸rzy pozwolili nam na ich upublicznienie.
Oczywi艣cie w naturze rzeczy le偶y, 偶e przedstawione prezentacje odzwierciedlaj膮 jedynie u艂amek informacji, kt贸rymi prelegenci podzielili si臋 z uczestnikami na miejscu. W niekt贸rych przypadkach prezentacje mog膮 by膰 postrzegane jedynie jako pomoce pami臋ciowe lub obrazowe ilustracje tego, co zosta艂o powiedziane. Mamy jednak nadziej臋, 偶e dadz膮 one tym, kt贸rzy nie mogli osobi艣cie uczestniczy膰 w seminarium, przynajmniej wyobra偶enie o tym, jakie informacje zosta艂y na nim przekazane i by膰 mo偶e kilka pomys艂贸w na to, kt贸re 藕r贸d艂a mo偶na wykorzysta膰 do bada艅 genealogicznych.

– Andreas Smarzly (HKKNOS): „Og贸lny przegl膮d 藕r贸de艂 do bada艅 genealogicznych i rodzinnych ze szczeg贸lnym uwzgl臋dnieniem sytuacji 藕r贸d艂owej w powiecie prudnickim” (j臋z. wyk艂adowy: niemiecki)
PDF-DOWNLOAD

– Henryka M艂ynarska (HKKNOS): „Dokumenty genealogiczne w archiwum parafialnym w G艂og贸wku” (j臋z. wyk艂adowy: polski)
PDF-DOWNLOAD

– Aleksandra Starczewska-Wojnar (Opole): „Potencja艂 ksi膮g gruntowych w badaniach genealo-gicznych na podstawie akt s膮du rejonowego w Prudniku” (j臋z. wyk艂adowy: polski)
PDF-DOWNLOAD

– Ralph Wrobel (HKKNOS): „Urbarze z XVI i XVII wieku jako 藕r贸d艂a do historii rodziny” (j臋z. wyk艂adowy: niemiecki)
PDF-DOWNLOAD

– Viktor Pordzik (HKKNOS): „Katastry Karoli艅skie jako 藕r贸d艂o do bada艅 historii rodzinnej” (j臋z. wyk艂adowy: niemiecki)
PDF-DOWNLOAD

– Jolanta Ilnicka (Opolscy Genealodzy): „Dzia艂alno艣膰 Stowarzyszenia Opolscy Genealodzy – badania genealogiczne na G贸rnym 艢l膮sku: 藕r贸d艂a, metody, networking” (j臋z. wyk艂adowy: polski)
PDF-DOWNLOAD 1
PDF-DOWNLOAD 2

– Adam Ka藕mierski (Archiwum Archidiecezjalne we Wroc艂awiu): „殴r贸d艂a genealogiczne w polskich archiwach ko艣cielnych: Mo偶liwo艣ci badawcze” (j臋z. wyk艂adowy: niemiecki)
PDF-DOWNLOAD

– Janusz Go艂aszewski (Archiwum Pa艅stwowe we Wroc艂awiu): „Nieznane 藕r贸d艂a do bada艅 genea-logicznych na 艢l膮sku w zasobie Archiwum Pa艅stwowego we Wroc艂awiu: mo偶liwo艣ci badawcze” (j臋z. wyk艂adowy:)
PDF-DOWNLOAD 1
PDF-DOWNLOAD 2

Genealogia na 艢l膮sku

„Genealogia na 艢l膮sku – sytuacja 藕r贸d艂owa i mo偶liwo艣ci badawcze w archiwach pa艅stwowych i niepa艅stwowych”

„W jakich 藕r贸d艂ach mog臋 szuka膰 informacji o moich przodkach po przeanalizowaniu wszystkich ksi膮g ko艣cielnych i urz臋d贸w stanu cywilnego?”, „Gdzie mog臋 znale藕膰 te 藕r贸d艂a?”, „W kt贸rych polskich archiwach musz臋 szuka膰?”, „Jak/gdzie dok艂adnie mog臋 znale藕膰 藕r贸d艂a, kt贸re mnie interesuj膮?”, „Czy wszystko jest dost臋pne cyfrowo / czy mog臋 wszystko zbada膰 online, czy te偶 kiedy musz臋 osobi艣cie uda膰 si臋 do archiw贸w w Polsce? „, „W jakich bazach danych i katalogach mog臋 prowadzi膰 badania, kt贸re rzeczy s膮 cyfrowo dost臋pne online?”, „Jaki jest najlepszy spos贸b na prowadzenie bada艅 osobi艣cie w polskich archiwach?”, „Czy istniej膮 alternatywy dla bada艅 osobistych na miejscu?”, „Jakich wymog贸w polskich archiw贸w musz臋 przestrzega膰? Formalno艣ci, wnioski, ochrona danych, wykonywanie kopii/zdj臋膰/skan贸w/transkrypt贸w, umawianie si臋 na badania na miejscu, j臋zyk (niemiecki, polski, angielski czy 艂acina?), p艂atno艣ci/op艂aty/przelewy/kurs wymiany walut itp….?”.

Badacze rodzin, genealodzy i lokalni historycy zadaj膮 sobie te i wiele innych pyta艅 wielokrotnie, gdy badaj膮 w rejonach, kt贸re kiedy艣 by艂y niemieckie, a obecnie znajduj膮 si臋 w Polsce (艢l膮sk, Prusy, Pomorze itp.). Pytania te cz臋sto nurtuj膮 r贸wnie偶 cz艂onk贸w Komisji Historycznej Powiatu Prudnickiego (www.hkknos.eu), dlatego przy 偶yczliwym wsparciu Landu Niederschsen zorganizowali艣my seminarium „Genealogia na 艢l膮sku – sytuacja 藕r贸d艂owa i mo偶liwo艣ci badawcze w archiwach pa艅stwowych i niepa艅stwowych”, na kt贸re zaprosili艣my wysokiej klasy ekspert贸w, kt贸rzy udziel膮 odpowiedzi na te i inne pytania zwi膮zane z badaniami w polskich archiwach.

W pierwszym i drugim bloku seminarium, kt贸re podzielone jest na cztery bloki, cz艂onkowie Komisji Historycznej i eksperci zewn臋trzni zaprezentuj膮 r贸偶ne 藕r贸d艂a, kt贸re powinny zainteresowa膰 nie tylko badaczy z powiatu prudnickiego, ale tak偶e wszystkich genealog贸w i lokalnych historyk贸w prowadz膮cych badania na ca艂ym 艢l膮sku i na wszystkich innych by艂ych niemieckich terytoriach wschodnich (np. ksi臋gi wieczyste, akta ksi膮g wieczystych, wczesnonowo偶ytne urbarze, katastry karoli艅skie, lokalne rejestry rodzinne, specjalne akta w archiwach regionalnych).

My艣lenie nieszablonowe mo偶e by膰 cz臋sto niezwykle pomocne. Poniewa偶 genealogia sta艂a si臋 r贸wnie偶 bardzo rozpowszechnionym zaj臋ciem w Polsce, a liczne stowarzyszenia zajmuj膮 si臋 badaniem dokument贸w historycznych w archiwach, zaprosili艣my przedstawicieli stowarzysze艅 „G贸rno艣l膮skie Towarzystwo Genealogiczne – Silius Radicum” i „Opolscy Genealodzy”, kt贸rzy opowiedz膮 nam m.in. o tym, jakie 藕r贸d艂a s膮 szczeg贸lnie interesuj膮ce dla g贸rno艣l膮skich i polskich genealog贸w, na czym koncentruj膮 si臋 w swoich badaniach, z jakimi problemami musz膮 sobie radzi膰, jakie znale藕li rozwi膮zania dla tych wyzwa艅, jak pracuj膮 w archiwach, jak prezentuj膮 swoje wyniki i wiele wi臋cej. Przewidujemy ciekaw膮 wymian臋 do艣wiadcze艅 pomi臋dzy go艣膰mi z Polski a uczestnikami seminarium.

Szczeg贸lnie cieszy nas udzia艂 w seminarium dr Aleksandry Starczewskiej-Wojnar, by艂ej kierownik dzia艂u zbior贸w przedwojennych Archiwum Pa艅stwowego w Opolu, przedstawiciela Archiwum Archidiecezjalnego we Wroc艂awiu ks. dr Adama Ka藕mierskiego oraz dyrektora Archiwum Pa艅stwowego we Wroc艂awiu dr Janusza Go艂aszewskiego, kt贸rzy z pierwszej r臋ki opowiedz膮 nam o tym, kt贸re 藕r贸d艂a oferuj膮 najciekawsze informacje do bada艅 genealogicznych, jakie nieznane dot膮d badaczom 藕r贸d艂a mo偶na znale藕膰 w ich archiwach oraz na co zwr贸ci膰 szczeg贸ln膮 uwag臋 prowadz膮c badania w archiwach pa艅stwowych i ko艣cielnych.

Seminarium odb臋dzie si臋 w sobot臋, 29 czerwca 2024 r., w godzinach od 9.00 do 19.00 w centrum kulturalno-edukacyjnym HAUS SCHLESIEN, Dollendorfer Str. 412, 53639 K枚nigswinter (+49(0)2244 886 0, info@hausschlesien.de, HP: www.hausschlesien.de).

Serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych badaniami genealogicznymi, przodk贸w lub histori膮 lokaln膮 na by艂ych niemieckich ziemiach wschodnich znajduj膮cych si臋 obecnie w Polsce! Cz艂onkostwo w HKKNOS lub innych stowarzyszeniach nie jest wymagane. Wszystkie polskoj臋zyczne wyk艂ady b臋d膮 t艂umaczone symultanicznie na j臋zyk niemiecki (liczba s艂uchawek jest ograniczona – obowi膮zuje zasada „kto pierwszy, ten lepszy”). Wst臋p jest bezp艂atny, wcze艣niejsza rejestracja na seminarium nie jest wymagana. Osoby, kt贸re chcia艂yby skorzysta膰 ze smacznej oferty restauracji w „Haus Schlesien”, proszone s膮 o wcze艣niejsz膮 rejestracj臋 mailow膮: kultur@hausschlesien.de, aby tamtejsza kuchnia mog艂a odpowiednio zaplanowa膰 spotkanie.

 

(PDF-DOWNLOAD)

PROGRAM (mo偶e ulec zmianie)

09:00 – 09:15 Powitanie i wprowadzenie do tematu seminarium: Ralph Wrobel

Prezentacja programu i prelegent贸w: Andreas Smarzly

09:15 – 11:00 1. sesja: Badania przodk贸w i rodzin w powiecie prudnickim

Andreas Smarzly (HKKNOS): „Og贸lny przegl膮d 藕r贸de艂 do bada艅 genealogicznych i rodzinnych ze szczeg贸lnym uwzgl臋dnieniem sytuacji 藕r贸d艂owej w powiecie prudnickim” (j臋z. wyk艂adowy: 聽niemiecki)

Henryka M艂ynarska (HKKNOS): „Dokumenty genealogiczne w archiwum parafialnym w G艂og贸wku” (j臋z. wyk艂adowy: polski)

Aleksandra Starczewska-Wojnar (Opole): „Potencja艂 ksi膮g gruntowych w badaniach genealogicznych na podstawie akt s膮du rejonowego w Prudniku” (j臋z. wyk艂adowy: polski)

11:00 – 13:00 II sesja: Badania przodk贸w i rodzin z perspektywy niemieckiej

Ralph Wrobel (HKKNOS): „Urbarze z XVI i XVII wieku jako 藕r贸d艂a do historii rodziny” (j臋z. wyk艂adowy: niemiecki)

Maik Gliese / Sebastian K枚nig (HKKNOS): „Lokalne rejestry rodzinne (Ortsfamilienb眉cher) jako 藕r贸d艂a do bada艅 historii rodziny” (j臋z. wyk艂adowy: niemiecki)

Viktor Pordzik (HKKNOS): „Katastry Karoli艅skie jako 藕r贸d艂o do bada艅 historii rodzinnej” (j臋z. wyk艂adowy: niemiecki)

13:00 – 14:30 Przerwa obiadowa

14:30 – 16:00 III sesja: Badania genealogiczne i rodzinne w Polsce: perspektywa badaczy

Marek Zaj膮c / Gabriele Horzella-M眉hlenhoff (G贸rno艣l膮skie Towarzystwo Genealogiczne „Silius Radicum”): „Mo偶liwo艣ci bada艅 genealogicznych w Polsce” (j臋z. wyk艂adowy: niemiecki)

Jolanta Ilnicka (Opolscy Genealodzy): „Dzia艂alno艣膰 Stowarzyszenia Opolscy Genealodzy – badania genealogiczne na G贸rnym 艢l膮sku: 藕r贸d艂a, metody, networking” (j臋z. wyk艂adowy: polski)

16:00 – 16:30 Przerwa kawowa

16:30 – 18:30 IV sesja: Genealogia i badania genealogiczne w Polsce: perspektywa archiw贸w

Adam Ka藕mierski (Archiwum Archidiecezjalne we Wroc艂awiu): „殴r贸d艂a genealogiczne w polskich archiwach ko艣cielnych: Mo偶liwo艣ci badawcze” (j臋z. wyk艂adowy: niemiecki)

Janusz Go艂aszewski (Archiwum Pa艅stwowe we Wroc艂awiu): „Nieznane 藕r贸d艂a do bada艅 genealogicznych na 艢l膮sku w zasobie Archiwum Pa艅stwowego we Wroc艂awiu: mo偶liwo艣ci badawcze” (j臋z. wyk艂adowy:)

18:30 – 19:00 Dyskusja / Pytania do prelegent贸w

Zaproszenie na seminarium (PDF-DOWNLOAD)