1784

POWIAT PRUDNICKI Z PERSPEKTYWY ROKU 1784

• Źródło: Zimmermann, Friedrich Albert, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Band III, Bieg 1784

 

• 1. Położenie, granice, wielkość

Do powiatu prudnickiego, zgodnie z obecnym podziałem administracyjnym, należą również: okręg głogówecki (jako największy) oraz okręg bialski. Te 3 powiaty liczą łącznie 13 do 14 mil kwadratowych, granicząc z powiatami: opolskim, niemodlińskim, kozielskim, głubczyckim, nyskim i cesarską częścią Śląska, powiatem Vidnava.

• 2. Góry i minerały

Właściwy powiat prudnicki jest usytuowany od południa na terenach górskich, góry tworzą wraz z Czechami jeden łańcuch; wśród nich, najwyższym wzniesieniem jest Zamkowa Góra (Burgberg), będąca własnością Prudnika, następnie wzgórza w okolicy miejscowości Moszczanka i Trzebina.

Powiat głogówecki obejmuje z reguły równiny, natomiast bialski charakteryzuje się licznymi wzniesieniami.

Brak tutaj zasobów rud, gleby torfowe znaleźć można w okolicy Zabierzowa. Kamień murowy znaleźć zaś można w okolicy Moszczanki, Trzebiny i Łąki Prudnickiej.

• 3. Właściwości, żyzność gleb i produkty

Ponad dwie trzecie całego powiatu zajmują gleby żyzne, najlepsze w okolicach Wierzchu, na południowy zachód od Głogówka oraz w okolicach Białej; najgorsze ziemie znajdują się w Dobrej, Steblowie, Wawrzyńcowicach, Mokrej, Brzeźnicy oraz w okolicy tych miejscowości. Tam ziemia jest bardzo piaszczysta.

W wielu miejscach występuje jałowizna, choć część z niej jest wykorzystywana. Jedna czwarta ziem obsiana jest pszenicą, a trzy czwarte żytem. Żniwa na równinach oraz na ziemiach piaszczystych odbywają się około 16 lipca, na terenach górskich dopiero pod koniec lipca.

W okolicy Szybowic, Mieszkowic, Rudziczki, Lubrzy i Białej uprawia się dużo pięknego lnu, w pozostałych regionach mniej, a w innych w ogóle.

Siano pozyskuje się głównie na majątku w Chrzelicach, roczne zapasy wynoszą ponad 5000 fur. W roku 1783 drzew owocowych było 780669 sztuk. Drzew morwowych 3830 sztuk. Chmiel liczony jest na 300 szefli.

• 4. Tereny leśne

W północnej części powiatu w okolicach Chrzelic i Dobrej tereny są silnie zalesione, podobnie jak samo miasto Prudnik, w szczególności przez sosny; na wzgórzach w okolicy Trzebiny rośnie rzadko występujący na Śląsku młody modrzew; obecnie występujący w dużych ilościach. Kiedyś było więcej tego typu drzew, jednak zostały one zniszczone wskutek wojny siedmioletniej. Brak jest pszczół samotnic. Dziczyzna występuje na własny użytek.

• 5. Akweny wodne i ryby

Brak jezior, występują licznie stawy. Jeden znajduje się w okolicy Chrzelic mający obsadę 1000 kop narybku, w okolicach Łąki Prudnickiej i Moszczanki znajdują się największe po stawach chrzelickich.

Znaleźć w nich można typowe rodzaje ryb: karp, szczupak, karaś. W okolicach Moszczanki uchodzi jedno z odgałęzień Opawy, zwane tutaj Steinbach, gdzie łowi się duże ilości pstrągów.

Rzeki to: Prudnik, Biała, Osobłoga oraz liczne małe potoki, żaden z nich nie jest jednak żeglowny; Osobłoga często wylewa ze swego koryta.

• Zwierzęta domowe

W okolicach Prudnika i we wsi Szonów występują licznie konie i krowy, w pozostałych okolicach jest ich znacznie mniej.

Ich liczba wynosiła w roku 1783: 4670 koni, 1413 wołów, 8302 krowy, 35430 owiec, 3460 świń, 1559 pełnych uli.

• Domostwa

Najlepszym zamkiem szlacheckim jest zamek w Dobrej; w okolicach Dobrej, Białej i Prószkowa znajdują się ogrody.

W Chrzelicach znajduje się stary masywny zamek z nietypowo grubymi murami.

Mieszkania chłopów w okolicy Prudnika są częściowo murowane, a te zbudowane z drewna lub budowane na sposób pruski są bardzo dobrze wykonane, w części polskiej za Głogówkiem po przeciwnej stronie Odry, w okolicach Dobrej i Chrzelic są jednak w nie najlepszym stanie.

W powiecie są: 3 miasta, 2 osady targowe, 113 wsi a w tych dwóch ostatnich 97 folwarków. 34 kościoły, 1902 osad chłopskich, 1881 osad zagrodników, 1291 chałupników i 1 wybielarnia.

• 8. Mieszkańcy

Język, jakim mówi się w powiecie prudnickim to wprawdzie niemiecki, brzmienie jest jednak często melodyjne, większa część mieszkańców powiatów głogóweckiego i bialskiego mówi po polsku.

Mieszkańcy Olszynki są w całości ewangelikami, w Szybowcu, Mieszkowicach, Rudziczce, Łące Prudnickiej, Moszczance, Niemysłowicach, Lubrzy, Słokowie i Laskowicach mieszkańcy to częściowo protestanci a częściowo katolicy, pozostałe miejscowości zamieszkują głównie katolicy.

Mieszkańcy niemieckich wiosek, w szczególności w okolicach Prudnika, są pracowici, w części polskiej wokół Głogówka i w dużej mierze po drugiej stronie Odry oraz na terenach lesistych mieszkańcy nie czują potrzeby poprawy swojej sytuacji majątkowej, a wobec ogólnej tendencji Polaków do picia, dużo piją. Na terenach górskich głównym zajęciem po pracy na roli jest przędzenie lnu.

Liczba mieszkańców powiatu bez trzech miast:

• 1755 – 26422
• 1765 – 28897
• 1775 – 31006
• 1783 – 30120

Liczny jest przyrost naturalny, a na 31 żyjących umiera 1 osoba.

• 9. Cechy charakterystyczne

W okolicy Zamkowej Góry (Burgberg) w powiecie prudnickim znajduje się stary zniszczony zamek, także w okolicy Piorunkowic znajdują się podobne ruiny: obie zgodnie z legendą miały zostać wybudowane przez templariuszy. W Golczowicach, należących do hrabiego von Schaffgotsch, znajdował się kiedyś kościół katolicki, ponieważ był w bardzo złym stanie, 12 lat temu został zupełnie zlikwidowany.

Brak innych starożytności. W roku 1783 król odkupił majątek w Chrzelicach i administruje go, jako majątek skarbowy.

• 10. Administracja zewnętrzna

Powiat ten reprezentują starosta George David Wenzel von Tscheppe, dwóch deputowanych powiatu: pan Kaspar Heinrich von Näse i pan Franz von Hoscheck, a także poborca skarbowy – pan Friedrich Karl Grimm. Lekarzem powiatowym jest pan D. Kurz.

Urząd skarbowy znajduje się w Głogówku.

W sprawach sądowych mieszkańcy podlegają pod jurysdykcję danej miejscowości, szlachta i znamienici mieszkańcy pod sąd wyższej instancji z siedzibą w Brzegu.

Powiat w kwestiach umowy ubezpieczenia zwierząt gospodarskich należy do drugiej kategorii, zaś w sprawach podatkowych podlega drugiej klasie.

Pobór do wojska odbywa się do regimentu von Arnim (Arnim skreślono i zastąpiono „Mengden“).

Miasta w kwestiach podatkowych podlegają do szóstego departamentu podatkowego. Radca podatkowy mieszka w Prudniku.